Hoắc hương

Hoắc hương | địa chỉ bán cây hoắc hương khô

Tên khác:

Vị thuốc Hoắc hương Lá đậu gọi là Hoắc, lá cây này giống lá Đậu mà có khí thơm nên gọi là Hoắc hương (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Tên Hán Việt: Hợp hương, Tô hợp hương, Hoắc khử bệnh, Linh lung hoắc khử bệnh (Hòa Hán Dược Khảo), Đầu lâu bà hương (Lăng Nghiêm Kinh) Đa ma la bạt hương (Pháp Hoa Kinh) Bát đát la hương (Kim Quang Minh Kinh), Gia toán hương (Niết Bàn Kinh), Quảng hoắc hương, Quảng hoắc ngạnh, Tiên hoắc hương, Thổ hoắc hương (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển), Thổ Hoắc hương (Trấn Nam Bản Thảo),Thanh kinh Bạc hà (Qủang Tây Bản Thảo Tuyển Biên), Miêu vĩ ba hương, Miêu ba hổ (Liễu Ninh Thảo Dược), Lục hà hà (Phúc Kiến Dược Vật Chí), Ngư hương, Kê tô, Thủy ma diệp (Tứ Xuyên Trung Dược), 

Tên khoa học: Pogos cablin (Blanco) Benth.

Họ khoa học: Họ Hoa Môi (Lamiaceae).

Cây hoắc hương

(Mô tả, hình ảnh cây hoắc hương, thu hái, chế biến, thành phần hóa học, tác dụng dược lý...)

Mô tả:

Cây hoắc hương là cây thuốc nam quý, cây nhỏ sống lâu năm, thân vuông màu nâu tím, mọc thẳng có phân nhánh, cao chừng 30-60, thân có lông. Lá mọc đối có cuống ngắn, vỏ có mùi thơm. Phiến lá hình trứng, mép có răng cưa to, hai mặt đều mang lông, mặt dưới nhiều lông hơn, lá dài 5-10cm, rộng 2,5-7cm. Cụm hoa mọc thành xim co, ở kẽ lá hay ngọn cành, hoa màu tím nhạt. Quả bế có hạt cứng. Toàn câycó lông và mùi thơm. Cây được trồng bằng hạt hoặc bằng cành dâm cành vào mùa xuân. Thu hái quanh năm trước khi ra hoa, rửa sạch, phơi khô.

Thu hái, sơ chế:

Thường thu hái vào tháng 4-6, phơi trong râm cho khô, hoặc sấy nhẹ cho tới khi khô.

Phần dùng làm thuốc:

Lá khô hoặc phần nằm trên mặt đất (Herba Pogostemi). Lựa thứ nguyên vẹn, lá dùng mềm, mùi thơm nồng là tốt.

Mô tả dược liệu:

Lá có cuống, mọc đối, phiến lá mầu lục tro hoặc lục vàng, thường bị vụn nát, nhăn nheo. Lá nguyên vẹn đủ thì hình tròn trứng, dài 6,6 - 10câm, mép có răng cưa, hai mặt đều mọc nhiều lông nhung, chất mềm mà dầy. Mùi thơm, vị hơi đắng, cay .

Phân biệt cây hoắc hương

1- Phân biệt với cây Thổ hoắc hương hoặc Xuyên hoắc hương có tên khoa học Agastacherugosa (fisch etmey) O. Ktze, thuộc họ Lamiaceae là một thứ cây thảo sống hàng năm, cao chừng 0,4-1m. Lá hình gần như tam giác, răng cưa nhỏ và mau hơn, dài 2-8cm, rộng 1-5cm đầu lá nhọn, gốc lá hơi hình tim. Cuống dài 1-4cm. Hoa mọc thành vòng quanh thân, ở ngọn cành hay kẽ lá, cánh hoa màu tím hay màu trắng. Quả cứng nhỏ hình trứng ngược. Cây có mọc ở Sapa, Hoàng Liên Sơn, thường ngươøi ta thu hái toàn cây vào mùa hè, phơi âm can hoặc dùng tươi, có vị cay tính hơi ấm. Thường sắc 1-12g hoặc làm thang tể để trị đau đầu do trúng nắng, đầy tức ngực bụng, nôi mửa ỉa chảy, đàm thấp tích trệ, ăn uống kém.

2- Xem thêm cây Hoắc hương núi còn gọi là Tiá tô dại, có tên khoa học Hyptis suaveolens (l.) Poir.

3- Xem thêm cây Hoắc hương núi còn gọi là chè nội, có tên khoa học adenosma caeruleum R. Br, thuộc họ

Bào chế:

+ Lá khô đem thái nhỏ dùng trong thuốc thang hoặc tán bột nhỏ để làm hoàn tán (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

+ Phun nước cho ngấm đều, thái phiến, phơi khô để dùng (Đông Dược Học Thiết Yếu).

Bảo quản:

Đậy kín, để nơi khô ráo.

Tác dụng của hoắc hương

Trong y học cổ truyền hoắc hương vị ngọt đắng, hơi cay, tính ấm mùi thơm đặc trưng vào 3 kinh Phế, Tỳ, Vị; có tác dụng giải cảm, sát khuẩn, chống nôn, giảm đau. Chủ trị chứng cảm thử thấp, hàn nhiệt, đau đầu, tức ngực, kiết lỵ, hơi thở hôi.

Theo kết quả báo cáo của y học hiện đại trong hoắc hương với thành phần chủ yếu chứa tinh dầu có tác dụng kháng khuẩn, ức chế vi khuẩn gây bệnh, hỗ trợ điều trị bệnh đường tiêu hóa.

Bài thuốc hoắc hương chính khí gồm: Hoắc hương 12g, đại phúc bì 12g, phục linh 12g, bán hạ chế 12g, đại táo 12g, trần bì 6g, bạch chỉ 8g, tía tô 8g, hậu phác 8g, cát cánh 8g, sinh khương 4g, cam thảo 4g. Sắc uống ngày một thang.

Bột "Hoắc hương chính khí": Hoắc hương 15g, tía tô 10g, thương truật 8g, trần bì 5g, cam thảo 3g, đại táo 4 quả, phục linh 6g, hậu phác 3g. Uống mỗi lần 8g, ngày 3 lần

Hoắc hương cải thiện tỳ vị ăn không tiêu

Bài thuốc kinh nghiệm từ hoắc hương

Trị cảm nắng, tiêu hóa kém: Hoắc hương, trần bì mỗi vị 20g. Sắc uống.

Trị hôi miệng: Lá hoắc hương tươi hoặc khô rửa sạch. Sắc kỹ, xúc miệng hàng ngày

Trị đầy bụng, ăn không tiêu : Hoắc hương 12g, thạch xương bồ 12g, hoa đại 12g, vỏ bưởi đào (sao kỹ) 6g. Tất cả tán bột mịn trộn đều. Mỗi lần uống 2g với nước ấm trước bữa ăn. Ngày uống 3 lần.

Trị cảm nóng, sốt rét, đau bụng, tiêu chảy cấp : Hoắc hương 120g, hương phụ 100g, lá sung 120g, nam mộc hương 120g, ngũ gia bì 80g, lá gắm 80g, long đởm thảo 40g, bách thảo sương 40g, hạt cau 40g, thương truật 40g, can khương 10g. 

Tất cả thái nhỏ, phơi hoặc sấy khô, tán bột mịn, hoàn viên. Mỗi lần uống 3-5g. Dùng nước sắc gừng và hành để chiêu thuốc trị sốt rét cơn, cảm nóng lạnh; Hòa thuốc với nước cơm hoặc nước ấm trị đau bụng, tiêu chảy cấp ( Hải thượng Lãn Ông) .

Công dụng cây hoắc hương

Hoắc hương vị cay, tính ấm, cây có tính kháng khuẩn rất mạnh (Cây có khả năng kháng các loại khuẩn ecoly, tụ cầu khuẩn…) bởi vậy thường được dùng làm thuốc điều trị trướng bụng, khó tiêu, đầy hơi. Sau đây là một số tác dụng chính của cây thuốc này:

• Tác dụng điều trị hôi miệng
• Tác dụng điều trị đầy hơi, trướng bụng, khó tiêu
• Tác dụng giải cảm
• Tác dụng kiện tỳ vị, mạnh dạ dày, kích thích tiêu hóa

Cách dùng, liều dùng

• điều trị cảm cúm, sổ mũi, nhức đầu: Hoắc hương, ngải cứu, hương nhu mỗi vị 10g sắc nước uống hàng ngày.
• điều trị đầy hơi, khó tiêu: Hoắc hương, thạc xương bồ, hoa cây đại, vỏ bưởi đào mỗi vị 10g đốt chát tàn thành bột uống mỗi lần 3g, ngày uống 3 lần.
• điều trị hôi miệng: Hoắc hương, bạc hà mỗi vị 15g sắc nước uống và sức miệng hàng ngày.

Ứng dụng lâm sàng, công dụng hoắc hương:

1.Trị chứng ngoại cảm hàn thấp: đau đầu, tức ngực, bụng đầy, tiêu chảy phân lỏng, hoặc nôn, buồn nôn (viêm đường ruột cấp biểu hàn nội thấp).

• Bài Hoắc hương chính khí tán (Hòa tể cục phương): Hoắc hương, Đại phúc bì, Phục linh, Khương Bán hạ đều 10g, Bạch chỉ, Tô tử, Hậu phác, Cát cánh, Sinh khương đều 6g, Trần bì 5g, Cam thảo 3g, Đại táo 10g, sắc uống.
• Hoắc hương, Bội lan đều 10g sắc uống. Trị thương thử mùa hè, nặng đầu, ngực tức, buồn nôn, không thích ăn.

2.Trị chứng nôn do thấp hàn bên trong:

• Hoắc hương Bán hạ thang: Lá Hoắc hương, Chế Bán hạ, Trần bì đều 10g, Đinh hương 2g, sắc uống.
• Hoắc hương, Chế Bán hạ đều 10g, Thương truật, Trần bì đều 6g, sắc uống. Trị viêm đường ruột cấp thể hàn thấp.
• Hoắc hương ẩm: Lá Hoắc hương, Đảng sâm, Xích Phục linh, Thương truật, Hậu phác đều 10g, Trần bì 5g, Bán hạ 5g, Cam thảo 3g, Gừng tươi 3 lát, sắc uống nóng.

3.Trị đau bụng do tỳ vị khí trệ:

• Hoắc hương, Hậu phác, Mộc hương, Chỉ thực đều 10g, Sa nhân 5g, Trần bì 3g, sắc uống.

4.Trị viêm mũi, viêm xoang mũi mạn:

• Hoắc hương 120g tán bột, gia Mật heo vừa đủ làm hoàn (Hắc đởm hoàn) mỗi lần uống 3g, ngày 2 lần với nước sôi ấm, dùng liền trong 2 - 4 tuần.

5.Trị chàm lở (chàm tay chân):

• Hoắc hương độc vị hoặc phối hợp với Đại hoàng, Hoàng tinh, Tao phàn đều tán bột trộn đều, ngâm giấm 1 tuần bỏ xác. Ngâm tay chân đau vào trong nước thuốc, ngày 1 lần 30 phút.

6.Trị ăn uống không tiêu, sôi bụng:

• Hoắc hương, Thạch xương bồ, Hoa cây Đại đều 12g, vỏ Bưởi đào đốt cháy 6g. Tất cả tán nhỏ, mỗi lần 2g uống trước bữa ăn 20 phút với nước nóng, ngày uống 3 lần.

Hoắc Hương là vị thuốc trị nôn có hiệu nghiệm nhưng phải tùy chứng mà gia vị như thấp nhiệt gia Hoàng liên, Trúc nhự; Tỳ vị hư gia Đảng sâm, Cam thảo; nôn do thai nghén gia Bán hạ, Sa nhân.

Liều lượng thường dùng và chú ý:

• Liều uống ( cho vào thuốc thang, cao, hoàn tán): 5 - 10g.
• Dùng tươi lượng gấp đôi, có thể hãm nước sôi uống.

Địa chỉ bán hoắc hương, nơi bán hoắc hương

Hoắc hương được thu hái sau đó phơi khô để sử dụng chữa bệnh sắc nước uống, cây hoắc hương được đóng gói 1kg để bảo quản sử dụng.